Memory Politics and Neo-Absolutism in Contemporary Thailand: An outline (English and Thai)

Memory Politics & Constitutional Meaning in Thailand (TH–EN Toggle Edition)

ภาษาไทย English

บทความวิชาการ: การเมืองของความทรงจำ และความหมายใหม่ของรัฐธรรมนูญภายใต้รัฐบาลอนุทิน

บทคัดย่อ

บทความนี้วิเคราะห์คำสั่งให้ข้าราชการรัฐสภาทำงานในวันรัฐธรรมนูญ 10 ธันวาคม 2568 และให้หยุดชดเชยวันที่ 30 ธันวาคม โดยตีความเหตุการณ์นี้ในฐานะส่วนหนึ่งของกระบวนการ “ทำให้เลือนหาย” (erasure) และ “เขียนซ้ำ” (re-inscription) ความทรงจำทางการเมืองเกี่ยวกับการปฏิวัติ 2475 และคณะราษฎร ซึ่งเป็นความพยายามของรัฐไทยยุคร่วมสมัยในการลดความหมายของอำนาจอธิปไตยของราษฎร และสถาปนา “สมบูรณาญาสิทธิราชย์ยุคใหม่” (neo-absolutism) ผ่านการควบคุมพื้นที่เชิงสัญลักษณ์ สถาปัตยกรรม พิธีกรรม และประวัติศาสตร์สาธารณะ

1. บทนำ

วันรัฐธรรมนูญแม้ยังเป็นวันหยุดราชการ แต่สถานะเชิงสัญลักษณ์ถูกบั่นทอนผ่านการจัดวางใหม่ของรัฐ ทั้งในกิจกรรมสาธารณะ หนังสือเรียน และการลดพื้นที่รำลึกเหตุการณ์ 2475 นับตั้งแต่ช่วงสงครามเย็น สังคมไทยถูกกำกับให้เชื่อว่ารัฐธรรมนูญเป็น “พระราชทาน” มากกว่าเป็น “ผลของการต่อสู้ของประชาชน”

2. ฉากหลัง 2475 และสงครามความทรงจำ

คณะราษฎรสถาปนาความหมายของรัฐสมัยใหม่ผ่านหมุดอนุสรณ์ อนุสาวรีย์ และอาคารแบบ modernist แต่การรัฐประหาร 2490 เป็นต้นมา ทำให้เครือข่ายอำนาจจารีตนิยมกลับมาสร้างโครงเรื่องใหม่ที่ลดทอนความหมายของ 2475 จนกลายเป็น “ประวัติศาสตร์รอง” การลบ หมุดคณะราษฎร ปี 2560 คือเหตุการณ์สำคัญที่ยืนยันโครงสร้างความพยายามนี้

3. กรอบทฤษฎี: Collective Memory & Lieux de Mémoire

Halbwachs อธิบายว่าความทรงจำส่วนรวมถูกสร้างตามโครงสร้างอำนาจร่วมสมัย ส่วน Nora เน้นว่าสถานที่เชิงสัญลักษณ์ เช่น อนุสาวรีย์ วันสำคัญ และพิธีกรรม คือพื้นที่ต่อสู้ทางอุดมการณ์ ในบริบทไทย วันรัฐธรรมนูญคือพื้นที่ยื้อแย่งความหมายระหว่าง “ระบอบอำนาจประชาชน” และ “ระบอบอำนาจนิยมจารีต”

4. วิเคราะห์เหตุการณ์ 10 ธันวาคม 2568

แม้วันหยุดไม่ได้ถูกยกเลิก แต่การให้รัฐสภาทำงานในวันรัฐธรรมนูญคือ “สัญญะกลับด้าน” (symbolic inversion) เพราะรัฐสภาควรเป็นหัวใจของความเป็นเจ้าของอำนาจของราษฎร เมื่อวันสำคัญนี้กลายเป็น “งานพิธีของรัฐ” แทน “พื้นที่เรียนรู้ของพลเมือง” จึงสะท้อนการลดบทบาทของประชาชนในระบอบรัฐธรรมนูญ

5. กระบวนการลบเลือนคณะราษฎร (2475–ปัจจุบัน)

• หมุดคณะราษฎรหายไปปี 2560 ถูกแทนด้วยหมุดเชิงกษัตริย์นิยม
• อนุสาวรีย์ 2475 และวัตถุสถาปัตยกรรมหลายแห่งถูกย้ายหรือถอดโดยไม่มีการอธิบาย
• หนังสือเรียนประวัติศาสตร์ลดทอนบทบาทคณะราษฎรลงอย่างมีนัยยะ
• กฎหมาย 112 จำกัดการอภิปรายสาธารณะ ทำให้ความทรงจำทางประชาธิปไตยถูกทำให้ “เสี่ยง”

6. บริบททางการเมืองของรัฐบาลอนุทิน

รัฐบาลอนุทินแม้กล่าวสนับสนุนการแก้รัฐธรรมนูญ แต่เสาหลักของอำนาจที่รัฐบาลยืนอยู่ยังคงอยู่ในโครงสร้างอนุรักษนิยม ที่มักตีความวันสำคัญทางรัฐธรรมนูญผ่านมิติพิธีการ มิใช่มิติของอำนาจราษฎร การจัดวันหยุดดังกล่าวจึงสัมพันธ์กับแนวคิด neo-absolutism

7. สรุป

หากปราศจากความพยายามสร้าง counter-memory วันรัฐธรรมนูญเสี่ยงถูกทำให้เป็นเพียง พิธีกรรม มากกว่า รากฐานประชาธิปไตย บทความนี้เสนอให้สังคมไทยรื้อฟื้นความหมายของ 2475 ผ่านการศึกษา สื่อ และกลไกวิชาการ เพื่อให้วันรัฐธรรมนูญเป็น “วันของประชาชน” อีกครั้ง

Academic Article: Memory Politics and Neo-Absolutist Drift in Contemporary Thailand

Abstract

This article analyzes the 2025 parliamentary directive requiring civil servants to work on Constitution Day (10 December) and shifting the holiday to 30 December. While the directive appears bureaucratic, it holds deeper meaning when read through Thailand’s long-standing memory politics concerning the 1932 Revolution and the People’s Party.

1. Introduction

Constitution Day embodies Thailand’s contested constitutional identity. Though still an official national holiday, its civic function has been hollowed out through ritualization and the recentering of monarchic narratives. The 2025 directive illustrates how administrative acts participate in symbolic restructuring of public memory.

2. Historical Background of 1932

The People’s Party physically inscribed constitutional modernity into the urban fabric—modernist buildings, monuments, and commemorative plaques. Post-1947 conservative rule reinterpreted 1932 as a deviation, erasing revolutionary authorship and emphasizing royal continuity.

3. Theoretical Framework

Using Halbwachs’ collective memory and Nora’s lieux de mémoire, Constitution Day becomes a site where competing regimes attempt to define national historical consciousness. In Thailand, remembering 1932 affirms popular sovereignty; forgetting it strengthens neo-absolutism.

4. The 2025 Event

The symbolic inversion—Parliament working on Constitution Day—recodes the day from a civic anniversary to a state ritual. The shift relocates constitutional authorship from the people to the bureaucratic apparatus of the state.

5. Erasure of the People’s Party

• The 2017 removal of the People’s Party Plaque
• Disappearance and relocation of 1932 monuments
• Revisionist curricula minimizing the revolution
• Legal restrictions preventing open discussion on monarchy

6. Anutin Administration Context

Prime Minister Anutin’s government remains structurally aligned with the conservative–royalist establishment. Symbolic actions such as the handling of Constitution Day reinforce an ideological order where constitutionalism appears ceremonial rather than substantive.

7. Conclusion

Constitution Day is a battlefield of memory in which competing political imaginaries struggle for dominance. Without deliberate counter-memory, constitutional democracy risks becoming hollow while neo-absolutism fills the symbolic void.

การจัดการความทรงจำวันรัฐธรรมนูญ ภายใต้รัฐบาลอนุทิน และกระบวนการลบเลือนคณะราษฎร

ผู้เขียน: คันฉ่องส่องไทย (เรียบเรียงเพื่อการศึกษาและอภิปรายเชิงสาธารณะ)

ร่าง ณ: ธันวาคม พ.ศ. 2568

บทคัดย่อ

บทความเชิงวิชาการฉบับนี้วิเคราะห์กรณีการจัดตารางวันหยุดราชการในช่วงเดือนธันวาคม พ.ศ. 2568 ภายใต้รัฐบาลนายอนุทิน ชาญวีรกูล โดยเฉพาะกรณีที่ข้าราชการสังกัดรัฐสภาต้องมาปฏิบัติงานในวันที่ 10 ธันวาคม ซึ่งเป็นวันรัฐธรรมนูญ และได้รับวันหยุดชดเชยในวันที่ 30 ธันวาคม แทน พร้อมเชื่อมโยงเข้ากับกระแสการลบเลือน (erasure) และการเขียนซ้ำ (rewriting) ความทรงจำทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับคณะราษฎรที่ดำเนินต่อเนื่องมาตั้งแต่ก่อนรัฐบาลชุดนี้

บทความชี้ให้เห็นว่า แม้ในทางกฎหมาย วันรัฐธรรมนูญยังคงเป็นวันหยุดราชการระดับชาติ แต่การตัดสินใจเชิงสัญลักษณ์ โดยเฉพาะในองค์กรที่ควรเป็น “หัวใจของระบอบรัฐสภา” เช่น รัฐสภาไทย สะท้อนรูปแบบการจัดการความทรงจำที่ทำให้ความหมายดั้งเดิมของวันรัฐธรรมนูญและบทบาทของคณะราษฎรค่อย ๆ เลือนหาย และถูกแทนที่ด้วยวาทกรรมราชาชาตินิยมและแนวโน้มสมบูรณาญาสิทธิราชย์แบบใหม่ ซึ่งผสานทั้งกลไกรัฐ การศึกษา และสื่อมวลชน

ข้อเสนอหลักของบทความคือ การตีความกรณีวันหยุดรัฐธรรมนูญในปี 2568 ควรไม่ถูกมองอย่างแยกส่วนจากประวัติศาสตร์การทำลายหมุดคณะราษฎร การรื้อถอนอนุสาวรีย์ การเขียนตำราเรียนประวัติศาสตร์ใหม่ และบรรยากาศการดำเนินคดีทางการเมือง หากแต่ต้องมองเป็น “จิ๊กซอว์หนึ่งชิ้น” ของโครงสร้างทางอำนาจที่มุ่งสร้างสมบูรณาญาสิทธิราชย์ร่วมสมัย ภายใต้กรอบรัฐธรรมนูญที่ถูกทำให้ไร้พลังและไร้อำนาจของประชาชนตัวจริง

คำสำคัญ: วันรัฐธรรมนูญ, คณะราษฎร, ความทรงจำทางการเมือง, สมบูรณาญาสิทธิราชย์, รัฐบาลอนุทิน, ไทยร่วมสมัย

1. บทนำ: วันรัฐธรรมนูญในฐานะสนามรบของความทรงจำ

วันรัฐธรรมนูญ 10 ธันวาคม ถูกกำหนดให้เป็นวันหยุดราชการเพื่อน้อมรำลึกถึงการประกาศใช้รัฐธรรมนูญถาวรฉบับแรกในปี 2475 และการเปลี่ยนผ่านจากสมบูรณาญาสิทธิราชย์สู่ระบอบราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ ในเชิงหลักการ วันดังกล่าวจึงเป็น “วันของพลเมือง” ที่ระลึกถึงช่วงเวลาที่ อำนาจอธิปไตยถูกย้ายจากองค์พระมหากษัตริย์มาสู่ประชาชนโดยรวม

อย่างไรก็ดี ในโครงสร้างการเมืองไทยหลังสงครามเย็นเป็นต้นมา การเฉลิมฉลองวันรัฐธรรมนูญถูกทำให้ “เบาบาง” ทั้งในเชิงสัญลักษณ์และในพื้นที่สาธารณะ เมื่อเทียบกับวันสำคัญอื่น ๆ ที่เชื่อมโยงกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ขณะเดียวกัน วาทกรรมกระแสหลักในตำราเรียนและสื่อของรัฐ มักเน้นภาพของ “พระมหากษัตริย์พระราชทานรัฐธรรมนูญ” มากกว่าการมองว่าเป็นการต่อสู้ของประชาชนและคณะราษฎรในการจำกัดอำนาจสมบูรณาญาสิทธิราชย์

การเปลี่ยนแปลงล่าสุดที่เกี่ยวข้องกับวันรัฐธรรมนูญในปี 2568 ภายใต้รัฐบาลอนุทิน จึงถูกวิพากษ์ในเชิงโครงสร้างว่า เป็นส่วนหนึ่งของ “การจัดการความทรงจำ” ของชนชั้นนำที่ต้องการลดทอนอัตลักษณ์ประชาธิปไตยแบบคณะราษฎร และเสริมสร้างระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์รูปแบบใหม่ที่อาศัยเครื่องมือรัฐสภา พรรคการเมือง และระบบราชการเป็นฐานรองรับ

2. ข้อเท็จจริงเรื่องวันหยุด 10 ธันวาคม 2568 ภายใต้รัฐบาลอนุทิน

2.1 สถานะของวันรัฐธรรมนูญในเชิงกฎหมายและปฏิทินวันหยุด

ฐานข้อมูลวันหยุดทางการทั้งของรัฐไทยและสื่อระหว่างประเทศยังระบุให้วันที่ 10 ธันวาคม เป็นวันรัฐธรรมนูญและเป็นวันหยุดราชการ/วันหยุดนักขัตฤกษ์ระดับชาติ โดยในปี 2568 วันดังกล่าวยังปรากฏอยู่ในปฏิทินวันหยุดอย่างเป็นทางการเคียงคู่กับวันสิ้นปี 31 ธันวาคม และวันพ่อแห่งชาติ 5 ธันวาคม ไม่ได้มีการ “ยกเลิก” สถานะวันหยุดในระดับชาติ

2.2 การย้ายวันหยุดของข้าราชการรัฐสภา: สัญลักษณ์ในหัวใจของระบอบรัฐสภา

กรณีที่ก่อให้เกิดการวิพากษ์อย่างกว้างขวาง คือหนังสือจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับรัฐสภา ซึ่งสรุปในช่องทางสื่อสังคมออนไลน์ว่า ข้าราชการสังกัดรัฐสภา “ต้องมาปฏิบัติงานตามปกติในวันที่ 10 ธันวาคม 2568” เพื่อรองรับภารกิจในวันรัฐธรรมนูญ และจะได้รับวันหยุดชดเชยในวันที่ 30 ธันวาคม 2568 แทน

แม้เอกสารชี้ชัดว่าเป็นเพียงการจัดตารางวันหยุด “เฉพาะข้าราชการสังกัดรัฐสภา” และไม่ได้มีผลต่อสถานะวันหยุดของข้าราชการอื่นหรือเอกชนทั้งหมด แต่ในเชิงสัญญะ การที่ “หัวใจของระบอบรัฐสภา” ต้องทำงานในวันรัฐธรรมนูญ แต่ได้หยุดในวันที่ไม่มีความหมายทางประชาธิปไตยโดยตรง ย่อมเปิดพื้นที่ให้ถูกตีความว่า เป็นการทำให้ “สาระทางการเมือง” ของวันรัฐธรรมนูญถูกกลบด้วยความสะดวกด้านวันหยุดปลายปีในมิติอื่น

หมายเหตุ: การวิเคราะห์นี้ไม่ได้ปฏิเสธเหตุผลด้านการบริหารงานบุคคลหรือการจัดกิจกรรมในวันรัฐธรรมนูญ หากแต่ชี้ให้เห็นว่า การบริหารเช่นนี้มีนัยยะทางสัญลักษณ์และการเมืองของความทรงจำ ที่จำเป็นต้องพิจารณาควบคู่กัน

3. กรอบแนวคิด: ความทรงจำทางการเมืองและสมบูรณาญาสิทธิราชย์ร่วมสมัย

แนวคิดเรื่อง “การเมืองของความทรงจำ” (politics of memory) ชี้ให้เห็นว่ารัฐและชนชั้นนำไม่ได้ควบคุมเพียงกฎหมายหรือสถาบันทางการเมืองเท่านั้น แต่ยังควบคุม “สิ่งที่สังคมจำ” และ “สิ่งที่สังคมถูกทำให้ลืม” ผ่านการเลือกวันสำคัญ การตั้งชื่อสถานที่ อนุสาวรีย์ ตำราเรียน สื่อมวลชน และการขีดเส้นว่าเนื้อหาประวัติศาสตร์ใดพูดได้และพูดไม่ได้

ในบริบทไทยหลังปี 2475 เป็นต้นมา คณะราษฎรเคยใช้เครื่องมือเหล่านี้ในการยุติสมบูรณาญาสิทธิราชย์ และสร้างความทรงจำใหม่เกี่ยวกับ “ชาติที่ประชาชนเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตย” เช่น การเปลี่ยนพระราชวังบางแห่งเป็นหน่วยงานรัฐ การสร้างหมุดและอนุสาวรีย์ 2475 และการออก ประกาศคณะราษฎร เป็นวัตถุแห่งความทรงจำ

หลังจากนั้น เมื่อระบอบอำนาจเก่าค่อย ๆ ฟื้นตัวขึ้นโดยอาศัยกองทัพ สงครามเย็น และพันธมิตรสหรัฐฯ การเมืองของความทรงจำถูกใช้ย้อนกลับ เพื่อยกบทบาทสถาบันกษัตริย์ขึ้นเหนือรัฐธรรมนูญและประชาชน โดยทำให้คณะราษฎรกลายเป็นตัวละครรองหรือ “ผู้ทำลายความสงบ” ในขณะที่พระมหากษัตริย์ถูกวาดภาพเป็น “ผู้พระราชทานรัฐธรรมนูญ”

เมื่อเข้าสู่ศตวรรษที่ 21 “สมบูรณาญาสิทธิราชย์ร่วมสมัย” ไม่จำเป็นต้องประกาศตัวด้วยรถถัง หากแต่แทรกซึมผ่านกลไกรัฐสภา พรรคการเมือง ศาล องค์กรอิสระ กฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ ตลอดจนการจัดการวันสำคัญและสัญลักษณ์ทางประวัติศาสตร์ ให้สังคมเชื่อว่าระบอบที่มีอยู่คือ “ประชาธิปไตยแบบไทย ๆ” ทั้งที่ในสาระ พลเมืองแทบไม่มีอำนาจจริงในการกำหนดอนาคตของตนเอง

4. รูปธรรมของการลบเลือนคณะราษฎรและการเขียนซ้ำประวัติศาสตร์

4.1 การหายไปของหมุดคณะราษฎรและการแทนที่ด้วยหมุดราชาชาตินิยม

กรณีหมุดคณะราษฎรบริเวณลานพระบรมรูปทรงม้าที่ “หายไป” ในปี 2560 และถูกแทนที่ด้วยหมุดใหม่ที่ไม่มีข้อความเกี่ยวกับอำนาจของราษฎร เป็นตัวอย่างคลาสสิกของการลบเลือนความทรงจำทางการเมืองอย่างเป็นระบบ สื่อมวลชนและนักวิชาการจำนวนมากชี้ว่า นี่ไม่ใช่เพียงการปรับภูมิทัศน์ แต่เป็นการทำลายหลักฐานเชิงวัตถุของการปฏิวัติ 2475

ความสำคัญของหมุดดังกล่าวไม่ได้อยู่ที่ราคาโลหะ หากแต่อยู่ที่ข้อความเชิงอุดมการณ์ ที่ยืนยันว่า “ราษฎรทั้งหลายพึงรู้ไว้ว่า ประเทศนี้เป็นของราษฎร มิใช่ของกษัตริย์แต่เพียงผู้เดียว” การทำลายหมุดนี้และแทนที่ด้วยข้อความที่เชิดชูระบอบเก่าจึงสะท้อนความพยายามจะกลับไปสู่กรอบคิดแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ในระดับเชิงวาทกรรมและความทรงจำ

4.2 การรื้อถอนอนุสาวรีย์และมรดกสถาปัตยกรรมของคณะราษฎร

งานข่าวและงานวิชาการหลายชิ้นได้ติดตาม “ชะตากรรม” ของอนุสาวรีย์ และอาคารที่เกี่ยวพันกับคณะราษฎร ตั้งแต่สะพาน พระที่นั่ง ไปจนถึงอาคารที่ถูกสร้างขึ้นในยุคหลัง 2475 ซึ่งถูกดัดแปลง รื้อถอน หรือทำให้ความหมายเดิมเลือนหายไป

การเปลี่ยนสถานะของอาคารเหล่านี้จาก “หลักฐานการสิ้นสุดสมบูรณาญาสิทธิราชย์” ไปเป็นเพียงอาคารราชการทั่วไป หรือการปล่อยให้ทรุดโทรมโดยไม่มีการบูรณะเชิงสัญลักษณ์ เป็นอีกหนึ่งรูปแบบของการลบเลือนประวัติศาสตร์ของการปฏิวัติ 2475 โดยมิได้ใช้ความรุนแรงทางกายภาพอย่างโจ่งแจ้ง แต่ใช้ ความเฉยเมยเชิงโครงสร้าง

4.3 การเขียนตำราเรียนและวาทกรรมสาธารณะใหม่

ตำราเรียนประวัติศาสตร์ระดับโรงเรียนส่วนใหญ่ให้พื้นที่กับเหตุการณ์ 2475 และคณะราษฎรเพียงเล็กน้อย ขณะที่ให้พื้นที่อย่างกว้างขวางกับบทบาทกษัตริย์ในฐานะ “ผู้พระราชทานประชาธิปไตย” การเลือกเล่าเรื่องเฉพาะบางส่วนของประวัติศาสตร์ ทำให้คนรุ่นใหม่จำนวนมากเติบโตขึ้นโดยไม่เคยรับรู้ว่า การมีรัฐธรรมนูญและรัฐสภาในวันนี้เกิดจากการต่อสู้ทางการเมืองของประชาชนและคณะราษฎร

ภายหลังรัฐประหาร 2557 และการก่อตัวของบรรยากาศกดดันทางกฎหมาย การทำงานของนักวิชาการ สื่ออิสระ และขบวนการนักศึกษา ที่พยายามรื้อฟื้นความทรงจำคณะราษฎร กลายเป็นทั้ง “เป้าหมายของการสอดส่อง” และ “แรงต้านเชิงสร้างสรรค์” ผ่านการผลิตวัตถุ การทำซ้ำหมุด และการจัดงานรำลึกทางเลือก

5. การจัดการวันรัฐธรรมนูญในรัฐบาลอนุทิน: ความต่อเนื่องและความแปรผัน

5.1 รัฐบาลอนุทินในฐานะรัฐบาลอนุรักษ์นิยม–จารีตนิยมยุคใหม่

นายอนุทิน ชาญวีรกูล ขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนที่ 32 ในปี 2568 ภายใต้ข้อตกลงทางการเมืองที่ซับซ้อนระหว่างพรรคการเมืองต่าง ๆ แม้เขาจะเคยอยู่ในรัฐบาลพลเรือนหลากหลายชุด แต่ภาพลักษณ์ของพรรคภูมิใจไทย และตัวนายกรัฐมนตรีเองในสายตานักวิเคราะห์การเมือง มักถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มอนุรักษ์นิยม–จารีตนิยมที่มีจุดยืนชัดเจนในการปกป้องโครงสร้างอำนาจเดิม และไม่สนับสนุนการปฏิรูปสถาบันกษัตริย์หรือกฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ

การที่รัฐบาลอนุทินต้องเผชิญทั้งวิกฤตเศรษฐกิจ วิกฤตสิ่งแวดล้อม และแรงกดดันทางการเมืองเรื่องการยุบสภาและร่างรัฐธรรมนูญใหม่ ทำให้การส่งสัญญาณ “ความจงรักภักดีต่อระบอบเดิม” ผ่านนโยบายเชิงสัญลักษณ์ยิ่งมีน้ำหนักในเชิงยุทธศาสตร์ทางการเมือง

5.2 วันหยุด 10 ธันวาคมสำหรับรัฐสภา: เมื่อ “หัวใจของรัฐธรรมนูญ” ทำงานในวันรัฐธรรมนูญ

การจัดให้ข้าราชการสังกัดรัฐสภาทำงานในวันที่ 10 ธันวาคม 2568 และหยุดชดเชยในวันที่ 30 ธันวาคม แม้สามารถอธิบายเชิงเทคนิคได้ว่า เพื่อให้สามารถจัด “งานวันรัฐธรรมนูญ” ได้อย่างเต็มรูปแบบ แต่ในเชิงสัญลักษณ์ มีนัยยะสำคัญอย่างน้อยสามประการ คือ

• (1) การลดทอนวันรัฐธรรมนูญจาก “วันหยุดแห่งพลเมือง” เหลือเพียง “วันจัดงานพิธีการ”
  เมื่อหัวใจของระบอบรัฐสภาซึ่งควรเป็นสัญลักษณ์ของการใช้อำนาจอธิปไตยของประชาชน ต้องทำงานเชิงพิธีการในวันดังกล่าว แทนที่จะเปิดพื้นที่ให้เป็นวันหยุดเพื่อการเรียนรู้ สนทนา และวิพากษ์วิจารณ์รัฐธรรมนูญของพลเมืองโดยกว้าง
• (2) การแปลงสาระทางการเมืองให้กลายเป็น “ภารกิจราชการ”
  วันรัฐธรรมนูญจึงถูกบรรจุอยู่ในกรอบความคิดแบบ “งานรัฐพิธี” มากกว่าการเป็นวันของการมีส่วนร่วมทางการเมืองของประชาชน และถูกจัดการโดยระบบราชการและกลุ่มชนชั้นนำเป็นหลัก
• (3) การเลื่อนคุณค่าทางสัญลักษณ์ไปสู่วันหยุดปลายปี
  การให้วันหยุดชดเชยในวันที่ 30 ธันวาคม ซึ่งไม่มีความหมายทางประวัติศาสตร์-การเมือง ช่วยตอกย้ำว่า สิ่งที่ระบบให้ความสำคัญคือ “ความสะดวกด้านวันหยุดยาว” มากกว่าการรักษาความทรงจำเกี่ยวกับการยุติสมบูรณาญาสิทธิราชย์และการสถาปนารัฐธรรมนูญ

เมื่อมองร่วมกับกระบวนการลบเลือนคณะราษฎรในมิติอื่น ๆ การตัดสินใจเช่นนี้จึงไม่ใช่เพียงเรื่องเทคนิคของการจัดวันหยุด แต่เป็นส่วนหนึ่งของแบบแผนการลดทอนและปรับกรอบความหมายของวันรัฐธรรมนูญ จาก “พิธีกรรมของพลเมือง” ไปสู่ “พิธีกรรมของรัฐ”

6. วันรัฐธรรมนูญในฐานะสนามรบระหว่างสองระบอบ

หากสรุปในเชิงโครงสร้าง วันรัฐธรรมนูญในประเทศไทยร่วมสมัยคือสนามรบระหว่างสองระบอบ ได้แก่

• (ก) ระบอบที่เห็นว่าประเทศไทยเป็นของพลเมืองทุกคน ซึ่งยึดถือหลักการว่ารัฐธรรมนูญคือสัญญาทางการเมืองระหว่างประชาชน และผู้ใช้อำนาจรัฐ ภายใต้หลักสิทธิมนุษยชนสากล การแบ่งแยกอำนาจ และหลักความรับผิดชอบ
• (ข) ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ร่วมสมัย ที่ยืนยันว่าแหล่งที่มาของอำนาจสูงสุดยังคงอยู่ที่องค์พระมหากษัตริย์และกลุ่มชนชั้นนำ โดยรัฐธรรมนูญถูกลดสถานะให้เป็นเพียงเอกสารที่ “พระราชทาน” หรือเป็นข้อจำกัดเชิงพิธีการมากกว่าจะเป็นเครื่องมือของประชาชนในการควบคุมอำนาจรัฐ

การทำให้วันรัฐธรรมนูญเงียบลง การลบหมุดคณะราษฎร การเปลี่ยนชื่ออาคารหรือค่ายทหาร ตลอดจนการจัดการวันหยุดเฉพาะในหัวใจของระบอบรัฐสภา จึงต้องถูกอ่านในฐานะ “กลยุทธ์ระยะยาว” ของระบอบหลังสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ที่พยายามทำให้คนไทยลืมไปว่า ประเทศนี้เคยถูกเขียนใหม่ด้วยมือของราษฎร

7. ข้อเสนอเชิงพลเมือง: ฟื้นความทรงจำ แทนการรอคำอนุญาต

เมื่อรัฐใช้อำนาจในการจัดการความทรงจำ พลเมืองจำเป็นต้องสร้าง “ความทรงจำจากเบื้องล่าง” (counter-memory) ของตนเอง ผ่านการศึกษา การสนทนาในพื้นที่ครอบครัว ชุมชน โรงเรียน มหาวิทยาลัย และพื้นที่สาธารณะทั้งออฟไลน์และออนไลน์

การปกป้องวันรัฐธรรมนูญในฐานะวันสำคัญ ไม่จำกัดอยู่แค่การรักษา “วันหยุด” แต่หมายถึงการฟื้นความหมายดั้งเดิมว่า รัฐธรรมนูญมีไว้เพื่อจำกัดอำนาจของผู้ปกครอง และรับรองศักดิ์ศรีของมนุษย์ทุกคนโดยเท่าเทียมกัน ไม่ใช่เอกสารประกอบพิธีการ ที่จะเรียบหรือหนาตามอารมณ์ของชนชั้นนำในแต่ละยุคสมัย

ในโลกที่ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ร่วมสมัยสามารถสวมหน้ากาก “ประชาธิปไตยแบบไทย ๆ” ได้อย่างแนบเนียน การมองเห็น “รอยเล็ก ๆ” เช่น การจัดวันหยุด การรื้อหมุด หรือการเปลี่ยนชื่ออาคาร จึงเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญของการใช้วิจารณญาณ และการยืนยันว่าประเทศนี้เป็นของพลเมืองทุกคน ไม่ใช่ของใครเพียงไม่กี่คน

8. บทสรุป

บทความนี้มิได้อ้างว่าการจัดวันหยุดของข้าราชการรัฐสภาในปี 2568 เป็นหลักฐานเดียวที่ยืนยันการสร้างสมบูรณาญาสิทธิราชย์ใหม่ หากแต่ชี้ให้เห็นว่า เมื่อประกอบเข้ากับกระบวนการลบเลือนคณะราษฎร การเขียนซ้ำประวัติศาสตร์ การทำลายสัญลักษณ์ทางสถาปัตยกรรม และบรรยากาศการดำเนินคดีทางการเมือง เราจะเห็น “แบบแผน” ที่มีความสม่ำเสมอและต่อเนื่อง

ในสถานการณ์เช่นนี้ การเตือนสติคนไทยให้มองเห็นการเมืองของความทรงจำ จึงไม่ใช่การกล่าวหาเกินเลย หากแต่เป็นการทำให้เราเถียงกับความจริงไม่ได้ว่า หากปล่อยให้การจัดการความทรงจำดำเนินต่อไปโดยไม่มีการตรวจสอบและตั้งคำถาม ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ร่วมสมัยย่อมหยั่งรากลึกลงในจิตสำนึกของคนรุ่นต่อไป โดยไม่ต้องใช้รถถังเพียงคันเดียว

ภารกิจของพลเมืองไทยจึงไม่ใช่แค่การเรียกร้อง “รัฐธรรมนูญฉบับใหม่” แต่คือการฟื้นความทรงจำว่า เราเคยลุกขึ้นยุติสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาแล้วครั้งหนึ่ง และไม่มีสิ่งใดในโลกการเมืองที่ “ลบไม่ได้” หากประชาชนไม่ยอมลืมตัวเอง

บรรณานุกรม

• สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. (2567). การกำหนดวันหยุดราชการเพิ่มเป็นกรณีพิเศษ ประจำปี 2568 และ 2569. (เอกสารราชการเผยแพร่ผ่านเว็บไซต์ราชการ).
• สำนักเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร และข่าวสรุปผ่านสื่อสังคมออนไลน์. (2568). การย้ายวันหยุดข้าราชการรัฐสภาจากวันที่ 10 ธันวาคม เป็นหยุดชดเชยวันที่ 30 ธันวาคม 2568.
• Office Holidays. (n.d.). Public Holidays in Thailand – Constitution Day. สืบค้นจาก officeholidays.com
• timeanddate.com. (n.d.). Constitution Day in Thailand.
• Ivarsson, S., & Prakitnonthakan, C. (2025). “Banal revolutionary objects: Counter-memory and the materialization of Khana Ratsadon in Thailand.” Modern Asian Studies. (ออนไลน์ก่อนตีพิมพ์).
• The Nation Thailand. (2020). The history and significance of the Khana Ratsadon plaque.
• Prachatai English. (2019). Remembering Khana Ratsadon: erasing historical memory. สืบค้นจาก prachataienglish.com
• Bangkok Post. (2017). You say you want a revolution plaque – well, it’s gone.
• Strangio, S. (2020). “Thai Monuments Are Disappearing in the Dead of Night.” เผยแพร่บนบล็อกส่วนตัวเกี่ยวกับการเมืองเอเชียตะวันออกเฉียงใต้.
• Revolutionary Objects Project. (n.d.). People’s Party Plaque. สืบค้นจาก revolutionaryobjects.org
• Anutin Charnvirakul. (2025). ประวัติและเส้นทางการเมือง. สืบค้นจากเว็บไซต์ทำเนียบรัฐบาลไทยและสารานุกรมออนไลน์สากล.
• Time Magazine. (2025). Thai Lawmakers Elect a New Prime Minister: What to Know About Anutin Charnvirakul.
• Reuters & AP. (2025). ข่าวต่างประเทศเกี่ยวกับการขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีของอนุทิน และวิกฤตการเมือง–เศรษฐกิจในช่วงรัฐบาลสั้นอายุ.

หมายเหตุ: บรรณานุกรมข้างต้นคัดเฉพาะแหล่งข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับข้อเท็จจริงและกรอบแนวคิดหลัก เพื่อให้ผู้อ่านสามารถสืบค้นต่อได้ตามสมควร