เบื้องลึกพรรคประชาชน ทำสัปดน เลือกอนุทินเป็นนายกฯ​

 การตัดสินใจของพรรคประชาชน (People's Party) ที่ยกมือสนับสนุนนายอนุทิน ชาญวีรกูล ให้ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรี โดยไม่เข้าร่วมรัฐบาลอย่างที่เราคุยกันก่อนหน้านี้ นับเป็นตัวอย่างชัดเจนของ "เกมการเมืองที่มีแต่ความวุ่นวาย" เพราะมันสะท้อนถึงการประนีประนอมในระบบที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอน โดยพรรคก้าวหน้า ซึ่งก็คือพรรคประชาชนต้องยอมถอยเพื่อหวังผลระยะสั้น (เช่น การแก้รัฐธรรมนูญ) แต่สุดท้ายอาจกลายเป็นการเสริมความแข็งแกร่งให้กับฝั่งอนุรักษนิยมที่ใกล้ชิดกับ "deep state" หรือรัฐพันลึก ซึ่งในบริบทไทย มักถูกมองว่าเป็นเครือข่ายอำนาจแบบคณาธิปไตย (oligarchy) ที่ประกอบด้วยทหาร สถาบันพระมหากษัตริย์ ศาล และทุนใหญ่ ที่คอยแทรกแซงการเมืองโดยไม่ต้องผ่านประชาชนโดยตรง กรณีนี้เชื่อมโยงตรงกับเหตุการณ์ล่าสุด เช่น การที่แพทองธาร ชินวัตร (ลูกสาวทักษิณ) ถูกศาลรัฐธรรมนูญสั่งพ้นตำแหน่งนายกฯ เมื่อปีที่แล้ว (2024) เนื่องจากแต่งตั้งรัฐมนตรีที่มีประวัติอาชญากรรม และล่าสุด ทักษิณเองถูกศาลฎีกาสั่งจำคุก 1 ปีจริง ๆ เมื่อวันที่ 9 กันยายน 2025 เพราะพบว่าการพักรักษาในโรงพยาบาลก่อนหน้านี้ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งนำไปสู่นายอนุทินขึ้นแทนด้วยเสียงสนับสนุนจากพรรคใหญ่ที่สุดในสภา (รวมถึง People's Party) ทำให้เห็นว่าความเสี่ยงที่เราคุยกัน เช่น การที่ข้อตกลงอาจไม่เกิดขึ้นจริง หรือการสูญเสียฐานเสียง อาจกำลังกลายเป็นจริงในความวุ่นวายที่ใหญ่กว่า

ถ้าเราจะมองแบบ truth-seeking ไม่ partisan เพื่อหาความจริงจากรากเหง้าเชิงโครงสร้างและประวัติศาสตร์ โดยเชื่อมโยงว่าทำไมระบอบนี้จึงถูกเรียกว่า "รัฐพันลึกแบบคณาธิปไตย" (deep state oligarchy) ซึ่งหมายถึงเครือข่ายอำนาจที่ไม่โปร่งใส ควบคุมโดยกลุ่มย่อย (เช่น ทหาร ราชสำนัก ศาล และทุน) ที่คอยขัดขวางประชาธิปไตยเพื่อรักษาสถานะของตน สาเหตุหลัก ๆ สามารถสรุปได้ดังนี้:

1. รากเหง้าประวัติศาสตร์จากการเปลี่ยนผ่านที่ไม่สมบูรณ์สู่ประชาธิปไตย: ตั้งแต่การปฏิวัติ 2475 ที่โค่นราชาธิปไตยสมบูรณ์แบบ แต่ไม่ได้นำไปสู่ประชาธิปไตยเต็มใบ เพราะเครือข่ายเก่า (ราชสำนัก ทหาร และชนชั้นนำ) ยังคงอิทธิพลไว้ การเมืองไทยจึงเต็มไปด้วยรัฐประหารมากกว่า 12 ครั้งตั้งแต่นั้นมา ซึ่งทำให้ระบบไม่เสถียร นักการเมืองที่มาจากเลือกตั้ง (เช่น ทักษิณและลูกสาว) มักถูกมองว่าเป็นภัยคุกคามต่อ "ความมั่นคง" ของ deep state จึงถูกโค่นด้วยศาลหรือรัฐประหาร เช่น รัฐประหาร 2549 ที่โค่นทักษิณ หรือคำสั่งศาลล่าสุดที่ส่งผลให้แพทองธารพ้นตำแหน่งและทักษิณกลับเข้าคุก โดยไม่ต้องผ่านการลงคะแนนเสียงประชาชน นี่คือเหตุผลที่ความวุ่นวายขัดหลักประชาธิปไตย เพราะอำนาจตุลาการและทหารถูกใช้เป็นเครื่องมือรักษาสมดุลอำนาจของ oligarchy แทนที่จะเป็นตัวแทนประชาชน
2. การผงาดของทหารและบทบาทที่ฝังรากลึก: ทหารไทยมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับราชสำนักมาตั้งแต่สงครามเย็น โดยมองตนเองเป็น "ผู้พิทักษ์ชาติ ศาสน์ กษัตริย์" ซึ่งนำไปสู่การแทรกแซงการเมืองซ้ำซาก เช่น รัฐประหาร 2557 ที่นำโดยประยุทธ์ จันทร์โอชา ซึ่งปกครองยาวนานเกือบ 10 ปี และออกแบบรัฐธรรมนูญ 2560 ที่ให้อำนาจวุฒิสภา (ซึ่งทหารแต่งตั้ง) ขัดขวางรัฐบาลเลือกตั้ง ในปี 2025 ทหารยังคงอิทธิพลผ่าน deep state ทำให้การเมืองไม่เสถียร เพราะทุกครั้งที่ฝั่งก้าวหน้า (เช่น Move Forward หรือ People's Party) ได้เสียงมาก ก็ถูกยุบพรรคหรือขัดขวางโดยศาล ซึ่งเชื่อมโยงกับการตกต่ำของนักการเมืองที่ต้องเล่นเกมประนีประนอมเพื่อเอาตัวรอด แทนที่จะผลักดันนโยบายจริงจัง
3. การรุกคืบเชิงอำนาจของ "วัง" (ราชสำนัก) และกฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ: สถาบันพระมหากษัตริย์ถูกยกขึ้นเป็น "ศักดิ์สิทธิ์" ในวัฒนธรรมไทย แต่ในทางการเมือง มันถูกใช้เป็นเครื่องมือของ deep state เพื่อปราบปรามฝ่ายตรงข้าม เช่น กฎหมายมาตรา 112 (หมิ่นฯ) ที่ถูกนำมาใช้ฟ้องนักกิจกรรมและนักการเมืองก้าวหน้า ทำให้การปฏิรูปถูกขัดขวาง กรณีทักษิณและครอบครัวถูกมองว่าเป็น "ภัยต่อสถาบัน" ตั้งแต่สมัยปกครอง ทำให้ถูกแทรกแซงโดยศาล ซึ่งไม่เกี่ยวโยงกับประชาชนจริง ๆ แต่เป็นการรักษาอำนาจของ oligarchy ที่รวมทุนใหญ่ (เช่น ธุรกิจใกล้ชิดราชสำนัก) เข้าด้วยกัน สิ่งนี้ทำให้ความวุ่นวายยืดเยื้อ เพราะทุกการเลือกตั้งนำไปสู่ความขัดแย้งระหว่าง "มวลชน" กับ " elites" ที่ไม่ยอมปล่อยอำนาจ
4. การตกต่ำของนักการเมืองและระบบที่ส่งเสริม corruption กับ populism: นักการเมืองไทยมักถูกมองว่าขาดอุดมการณ์ เพราะต้องพึ่งพิงเครือข่ายทุนและอิทธิพลท้องถิ่นเพื่อชนะเลือกตั้ง ในระบบที่ deep state ควบคุม ทักษิณเองเคยถูกกล่าวหาว่าใช้นโยบายประชานิยมเพื่อสร้างบารมี แต่สุดท้ายถูกโค่นเพราะขัดผลประโยชน์ oligarchy นี่นำไปสู่การตกต่ำ เพราะนักการเมืองต้องเล่นเกมสกปรก เช่น การซื้อเสียงหรือพันธมิตรชั่วคราว (อย่างที่ People's Party ทำกับอนุทิน) เพื่อเอาชนะระบบ แต่สุดท้ายก็ถูก deep state ใช้ศาลหรือทหารขัดขวาง ทำให้ประชาชนผิดหวังและความวุ่นวายเพิ่มขึ้น

โดยรวม สาเหตุทั้งหมดนี้ชี้ว่าความวุ่นวายเกิดจาก "รัฐพันลึกแบบคณาธิปไตย" ที่ฝังรากมาตั้งแต่หลัง 2475 โดยเครือข่ายทหาร-ราชสำนัก-ศาล-ทุนใหญ่ คอยรักษาอำนาจผ่านการแทรกแซงนอกระบบประชาธิปไตย ทำให้การเมืองไทยไม่เคยเสถียรจริง ๆ ถ้าจะแก้ ต้องปฏิรูปโครงสร้าง เช่น แก้รัฐธรรมนูญให้ประชาชนมีอำนาจมากขึ้น แต่ deep state มักขัดขวางอย่างไม่เลิกราและจะหนักข้อยิ่งขึ้นเรื่อย ๆ ในยุครัชกาลที่ 10